سیناپرس: بیست و پنجمین سال از تصویب بیانیه به هنگام رسانی شده ایفلا-یونسکو درسال 1994 درباره چگونگی وضعیت،شرایط و قوانین کتابخانه های عمومی گذشت و بیست و نهم ماه نوامبر سال 2020 میلادی، شروع بیست و ششمین سالگرد این بیانیه ارزشمند است.
اولین بیانیه مصوب درباره اصول و مأموریت های کتابخانه های عمومی مربوط به سال 1949 میلادی می شود که توسط کشورهای عضو یونسکو (سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد) مورد توافق قرار گرفت. باید توجه داشت هر چند مانیفست‌ها و بیانیه‌های تولید شده توسط سازمان هایی همچون یونسکو و به ویژه ایفلا از لحاظ قانونی اام آور نیستند اما دارای هدفی معین می باشند و آن تهیه و تدارک راهنمایی مدون برای تصمیم گیری ها است.
یکی از موفق ترین مانیفست های همیشه کاربردی که موجبات موفقیت کتابخانه ها و کتابداران را فراهم کرده، مانیفست کتابخانه های عمومی ایفلا-یونسکو» است که در اداره کتابخانه های عمومی نقش بسزایی در همه کشورها ایفا می کند.
این مهم به گونه‌ای است که در چند سال اخیر و طبق نظر ایفلا، مشاهده و بازدید از صفحه اینترنتی مربوط به مانیفست کتابخانه های عمومی ایفلا-یونسکو» افزایش چشمگیری داشته است. چرا که تأثیرات این سند غیر اام آور در موارد بسیار و در سطوح گوناگون در کشورهای سراسر جهان احساس و دیده شده است. مانیفست مذکور الهام بخش کتابخانه ها و کتابداران در سراسر جهان است و باعث ایجاد انگیزه و تعیین اصول و رسالت کتابخانه ها می شود؛ این مانیفست از طریق اطلاع رسانی به توسعه استراتژی در کتابخانه های عمومی منجر می شود و در نهایت به عنوان مبنایی برای ارزیابی کتابخانه ها کاربرد دارد.
این اطلاعات بر اساس شواهد به دست آمده از جستجوهای اینترنتی به چهار زبان زنده دنیا و همچنین پیشنهادات و بیانات اعضای بخش کتابخانه های عمومی ایفلا ارائه شده است. هر چند این موضوع یک بررسی جامع محسوب نمی شود اما بیانگر آن است که مانیفست کتابخانه های عمومی موجبات بحث، تصمیم گیری، چارچوب بندی و ت گذاری را برای کتابخانه های عمومی فراهم می کند.
نگاهی اجمالی به موارد درج شده در این مانیفست نقش کلیدی کتابخانه های عمومی را به عنوان دروازه آموزش و پرورش جامعه، توسعه اجتماعی، حفظ میراث و نیز چگونگی ارتقای آزادی بیان و ایجاد خلاقیت در بین افراد به طور بارز نمایان می سازد.
بنابراین به دلیل اهمیت بسیار زیاد مفاد آن، در سال 2018 میلادی از کلیه کتابخانه های عمومی و کتابداران سراسر جهان خواسته شد تا پیش از آغاز جشن سالگرد مانیفست کتابخانه های عمومی، نسبت به بازتاب تأثیرات مثبت این بیانیه -در شبکه های اجتماعی- و در مورد چگونگی ارتباط این مانیفست با کتابخانه هایشان اقدام کنند. هدف از این کار ایجاد کمپینی متمرکز در رسانه های اجتماعی با این موضوع خاص بود تا کتابداران علاوه بر بازتاب تأثیرات این مانیفست، دیدگاه هایشان را در مورد اثرات این سند روی کتابخانه هایشان بیان کنند.
از طرفی دیگر هدف اصلی ایجاد چنین کمپینی، بیان این موضوع است که کتابخانه های عمومی مکانی برای تقویت صلح و رفاه، آزادی، عدالت و دسترسی آزاد به اطلاعات هستند. برای به جریان انداختن این موضوع در شبکه جهانی اینترنت از هشتک#PublicLibraryManifesto استفاده شد. بنابراین در طول دوازده ماه سال جاری میلادی (2019) بخش کتابخانه های عمومی ایفلا با همکاری کمیته بین المللی کتابخانه های عمومی به رایزنی و هم فکری برای بررسی مجدد این سند اقدام کردند. برای اینکه علاقمندان در تعیین مفاد سند بین المللی و ارزشمند مانیفست کتابخانه های عمومی» مشارکت نمایند می توانستند طبق دستور زیر اقدام نمایید:
"یک یا چند مورد از بندهای مانیفست را برگزینید؛ رسالت ها و مأموریت های ارائه شده انتخاب های زیادی را در اختیار شما قرار می دهند؛ بنابراین اصول کلی و قانونی مانیفست را اجرا کنید؛ عکسی تهیّه کنید که اجرای این قوانین توسط شما یا کتابخانه شما را نشان می دهد؛ به آن عکس لوگوی بیست و پنجمین سالگرد بیانیه کتابخانه های عمومی و همچنین هشتک #PublicLibraryManifestoرا اضافه کنید؛ برای تهیه لوگو آن را از شبکه اینترنت دانلود کنید؛ اطمینان حاصل کنید که نام کتابخانه و موقعیت مکانی خود را در بسته مجازی خود ثبت کرده اید؛ در این صورت است که ما خواهیم توانست (ایفلا خواهد توانست) تا تصویری جامع از اینکه مانیفست کتابخانه های عمومی در همه جا اهمّیت و کاربرد دارد ارائه کنیم."
بنابراین بر اساس مقاله ای که مجددا در سوم سپتامبر سال 2018 میلادی توسط سایت ایفلا ارائه شده است، کلیات این طرح نشان می دهد، مانیفست ایفلا-یونسکو در سراسر جهان الهام بخش بسیاری از قانونگذاران و کتابخانه داران است و اساس قوانین و استراتژی کتابخانه های عمومی را تشکیل می دهد؛ برای نمونه بهره برداری از مانیفیست مذکور برای ارزیابی کتابخانه ها» یکی از مواردی است که آن را می توان بر شمرد.
دفاع تمام قد و حمایت و تلاش بسیار زیاد کتابداران کتابخانه های عمومی، تحقیقات بیشتر در این خصوص، انجام مصاحبه ها و مواردی از این دست، به جامعه و کتابخانه داران اجازه می دهد تا درک دقیق و درستی از مانیفست مذکور داشته و همگان تأثیرات متقابل آن را در جامعه بچشند.
ارتقاء مداوم این ابزار بسیار عالی راهکاری است که همه کتابخانه های عمومی و حتی دیگر انواع کتابخانه ها را از سقوط، انحطاط و راکد ماندن نجات می دهد. لذا ایفلا از همگان درخواست کرده بود: بیاییم با پویایی خود در این طرح ارزشمند شرکت کنیم. فدراسیون بین المللی انجمن ها و مؤسسات کتابداری (ایفلا) به عنوان ارگانی مستقل، غیر دولتی، بین المللی و غیر انتفاعی که مرکز آن در شهر لاهه در کشور هلند قرار دارد، تدارک برگزاری جشن بیست و پنجمین سالگرد این بیانیه ارزشمند با همکاری کتابخانه های عمومی را داد و هدف از برگزاری چنین جشنی را بالا بردن سطح آگاهی کتابخانه ها و کتابداران از این سند و ترغیب ایشان برای بحث و تبادل نظر به منظور اجرایی کردن بیشتر آن دانست.
چنانچه علاقمندان برای دیدن این بیانیه به سایت ایفلا مراجعه کنند مشاهده خواهند کرد که این بیانیه به بیش از 27 زبان زنده دنیا به غیر از زبان شیرین فارسی ترجمه شده است! به اهالی فن و پیشکسوتان کتاب، اهل قلم و دانشمندان علوم کتابداری پیشنهاد می شود تا در این خصوص تأمل و پیگیری های لازم را انجام نمایند.
ترجمه آخرین مصوبه مانیفست کتابخانه های عمومی مربوط به سال 1994میلادی
آزادی، رفاه و توسعه جامعه و افراد، ارزش های بنیادی انسانی به شمار می روند. این ارزش ها زمانی به دست می آیند که شهروندانی آگاه به حقوق و نقش خود در جامعه وجود داشته باشند. بنابراین مشارکت سازنده و توسعه دموکراسی به آموزشِ رضایت بخش و دسترسی آزاد و نامحدود به دانش، تفکر، فرهنگ و اطلاعات بستگی دارد. کتابخانه عمومی دروازه محلی دانش است که شرایط اساسی را برای یادگیری مادام العمر، تصمیم گیری مستقل و توسعه فرهنگی افراد و گروه های اجتماعی فراهم می کند. این مانیفیست ( بیانیه) اعتقاد یونسکو نسبت به کتابخانه های عمومی است که آنها را به عنوان نیروی حیاتی برای آموزش، فرهنگ و اطلاعات بیان می دارد و این نوع از کتابخانه ها را عاملی ضروری برای تقویت صلح و رفاه معنوی از طریق ن و مردان می شناسد. بنابراین یونسکو دولت های ملی و محلی را برای توسعه و گسترش کتابخانه های عمومی تشویق می کند.
کتابخانه عمومی:کتابخانه عمومی مرکز و محلّی برای اطلاعات و تولید انواع دانش است که به راحتی در دسترس کاربران می باشد. خدمات کتابخانه های عمومی بر مبنای دسترسی برابر برای همگان صرف نظر از سن، نژاد، جنس، مذهب، ملّیت، زبان و یا موقعیت اجتماعی است. خدمات و مواد ویژه ای باید برای آن دسته از کاربرانی که به هر دلیل نمی توانند از خدمات و مواد معمول استفاده کنند تهیه شود؛ برای نمونه: خدمات ویزه به اقلیت های زبانی، افراد معلول و یا کسانی که در بیمارستان یا زندان هستند.
تمام گروه های سنی باید منابع مرتبط با نیازهای خود را پیدا کنند. مجموعه ها و خدمات باید همه انواع رسانه های مناسب و فن آوری های مدرن و همچنین مواد سنتّی را در شامل شوند. کیفیت بالا ]موادکتابخانه ای[ ارتباط به نیازها و شرایط محلی اساسی هستند. مواد باید مسیرهای فعلی و تکامل جامعه و همچنین حافظه تلاش و تصورات انسان را منعکس کنند.
مأموریت های کتابخانه عمومی:
بودجه، قانون و شبکه:کتابخانه های عمومی اصولاً باید رایگان باشند. مسئولیت کتابخانه عمومی بر عهده مقامات محلی و ملی است و بایستی از سوی دولت های ملی و محلی با قوانین ویژه و تأمین مالی حمایت شود. [کتابخانه عمومی] باید جزء اساسی از هر استراتژی بلند مدت برای فرهنگ، ارائه اطلاعات، سواد و آموزش باشد.
برای اطمینان از هماهنگی و همکاری کتابخانه ای در سراسر کشور، باید قوانین و برنامه های استراتژیک و همچنین یک شبکه کتابخانه ای ملی بر اساس استانداردهای مورد توافق از خدمات تعریف و ترویج شود.
شبکه کتابخانه های عمومی باید در ارتباط با کتابخانه های ملی، منطقه ای، تحقیقاتی و تخصصی و همچنین کتابخانه های مدارس، دانشکده ها و دانشگاه طراحی شود.
عملیات و مدیریت
یک ت روشن، با تعریف اهداف، اولویت ها و خدمات در ارتباط با نیازهای جامعه محلی باید تنظیم شود. کتابخانه عمومی باید به طور مؤثر سازماندهی شده و استانداردهای حرفه ای را درعملکرد خود رعایت کند.
همکاری با شرکای مرتبط نظیر:گروه های کاربری و سایر گروه های حرفه ای در سطح محلی، منطقه ای، ملی و نیز بین المللی باید تضمین شود.
خدمات باید از لحاظ فیزیکی در اختیار همه اعضای جامعه باشد. این موضوع نیازمند موقعیت خوب برای ساختمان کتابخانه ها، تسهیلات خوب برای خواندن و مطالعه و همچنین فن آوری های مربوطه و ساعات کار کافی متناسب با نیاز کاربران است. خدمات راه دور برای کسانی که قادر به بازدید از کتابخانه نیستند نیز به همین نسبت باید مورد توجه باشد.
خدمات کتابخانه باید با نیازهای مختلف مردم در مناطق شهری و روستایی هماهنگ باشد.کتابدار یک واسطه فعال بین کاربران و منابع است. آموزش حرفه ای و مداوم کتابدار برای اطمینان از خدمات کافی و مناسب، ضروری است.
زمان بهره برداری از کلیه برنامه های آموزشی توسط کاربران کتابخانه های عمومی، بایستی در جهت کمک به آنها تمام ظرفیت ها و منابع لازم تدارک دیده شود.
بنابراین از تصمیم گیرندگان در سطوح ملی، محلی و همچنین جامعه کتابداران در سراسر جهان درخواست می شود اصول مندرج در این بیانیه را اجرا نمایند.
*مهدی لطفی پناه-کارشناس ارشد و دانش آموخته برتر علوم کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران-مدیر اداره اطلاع رسانی و کتابخانه تخصصی پژوهشگاه رویان.
درباره این سایت